Шосты дзень Інтэрнэт-версія выхаваўчага дадатку да "Настаўніцкай газеты"
У пачатку верасня ў краіне традыцыйна праходзіў Тыдзень устаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі. Удзел у гэтай маштабнай акцыі прынялі тысячы педагогаў, дзясяткі тысяч навучэнцаў і іх бацькоў. На працягу сямі дзён цэнтры турыстычна-краязнаўчага, эколага-біялагічнага, тэхнічнага, мастацкага профілю прэзентавалі кірункі сваёй дзейнасці, знаёмілі з работай аб’яднанняў па інтарэсах. Чым сёння жыве сістэма дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі? Якія змены чакаюць яе ў найбліжэйшай будучыні? Адказ будзем шукаць разам з намеснікам міністра адукацыі Віктарам Віктаравічам ЯКЖЫКАМ.
— Традыцыйны Тыдзень устаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, які сёлета праходзіў з 2 па 8 верасня, можна параўнаць са своеасаблівым небасхілам, на якім кожны год запальваюцца зоркі — новыя кірункі дзейнасці, аб’яднанні па інтарэсах. Якія сузор’і дадатковай адукацыі заззялі сёлета?
— Сапраўды, калі гаварыць вобразна, то галоўнай мэтай тыдня якраз і з’яўляецца запальванне вось такіх незвычайных зорак. Многія ўстановы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі запрасілі навучэнцаў у новыя гурткі. Але не толькі гэтым адметны тыдзень. У пачатку верасня прайшоў цыкл рэспубліканскіх метадычных і масавых мерапрыемстваў для ўсіх катэгорый педагагічных работнікаў устаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, навучэнцаў, іх бацькоў. Напрыклад, у Гродзенскім дзяржаўным абласным палацы творчасці дзяцей і моладзі працаваў кансультацыйны цэнтр для дзяцей і бацькоў, былі арганізаваны экскурсіі “Падарожжа ў гісторыю дзіцячых арганізацый Гродзеншчыны”, працавала выставачная экспазіцыя дэкаратыўна-прыкладной творчасці “Чараўнікі з краіны творчасці”, а для юных мастакоў быў арганізаваны пленэр “Восеньскія фарбы Каложскага парку”. Гомельскім абласным палацам праведзена акцыя “Цэнтр дзіцячай творчасці ў гасцях у сельскай школы”, падчас якой быў арганізаваны семінар-практыкум для настаўнікаў “Плануем. Прапаноўваем. Запрашаем”, майстар-клас народнай студыі “Чараўніцы”, “Стварай! Здзіўляйся! Радуйся!”, прэзентацыя свята “Дарыце радасць людзям”. Падобныя мерапрыемствы праводзіліся і на Магілёўшчыне, Міншчыне, Віцебшчыне, Брэстчыне, у Мінску.
— Сярод вялікай колькасці мерапрыемстваў тыдня, напэўна ж, было адно або некалькі ключавых, цэнтральных?
— Цэнтральныя мерапрыемствы Тыдня праходзілі 6-7 верасня на базе ўстаноў Віцебска і Оршы. Сярод гэтых мерапрыемстваў — выступленні творчых калектываў, выставы работ навучэнцаў, канцэртныя, забаўляльныя і спартыўныя праграмы, а таксама гарадское свята ўстаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі Оршы “Тэрыторыя дзяцінства, або Пабочным асобам уваход дазволены”. Гэтыя мерапрыемствы наглядна прадэманстравалі разнастайнасць зместу і ўсю палітру сацыяльна-творчай, адукацыйнай дзейнасці ўстаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі. Акрамя насычанай культурна-масавай праграмы, праводзілася пасяджэнне рэспубліканскага савета дырэктараў устаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, круглы стол, на якіх абмяркоўваліся актуальныя пытанні далейшага развіцця сістэмы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі. Узнімаліся і пытанні арганізацыі ідэалагічнай і выхаваўчай работы, адукацыйнага працэсу ва ўстановах дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі. Разам з прадстаўнікамі Міністэрства адукацыі і навукі Расійскай Федэрацыі было прынята рашэнне актывізаваць работу па развіцці партнёрскага ўзаемадзеяння паміж нашымі краінамі. Прыемна адзначыць, што нашы расійскія калегі ўпершыню прынялі ўдзел у падобнай сустрэчы ў высокім складзе.
— Два гады назад, у адпаведнасці з Кодэксам Рэспублікі Беларусь аб адукацыі, установы пазашкольнага выхавання і навучання ўступілі ў новы этап сваёй дзейнасці — атрымалі статус устаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі. Чым характарызуецца гэты этап?
— Сучасныя ўстановы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі прадастаўляюць навучэнцам магчымасць цалкам рэалізаваць свае жаданні і інтарэсы, напоўніць вольны час карыснымі справамі, займацца мастацкай і тэхнічнай творчасцю, турыстычна-краязнаўчай і эколага-біялагічнай дзейнасцю, спортам і даследчай работай. Сёння ўстановы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі працуюць як адкрытыя адукацыйныя сістэмы ў сацыякультурнай прасторы сваіх рэгіёнаў. Амаль кожны другі школьнік наведвае заняткі аб’яднанняў па інтарэсах. Гэтыя навучэнцы з’яўляюцца актыўнымі ўдзельнікамі рэспубліканскай акцыі “Я — грамадзянiн Беларусi”, мерапрыемстваў Саюзнай дзяржавы, напрыклад, турыстычнага злёту (дарэчы, у наступным годзе ён пройдзе на тэрыторыі нашай краіны), злёту “Экалогія без межаў”, конкурсу навукова-тэхнічнай творчасці навучэнцаў “Таленты ХХІ стагоддзя”, іншых рэспубліканскіх і міжнародных мерапрыемстваў. На гэтых спаборніцтвах беларускія навучэнцы рэгулярна паказваюць высокія вынікі. Турысты, тэхнікі, эколагі, мастакі — у кожнага свае дасягненні. Узяць для прыкладу навучэнку Рэспубліканскага эколага-біялагічнага цэнтра Хрысціну Неўдах, якая на VII Міжнароднай алімпіядзе экалагічных праектаў INEPO-EUROASIA 2013 і на І Міжнароднай алімпіядзе навукова-тэхнічных праектаў заваявала залатыя медалі.
— Яшчэ некалькі гадоў назад не кожны школьнік у залежнасці ад асаблівасцей псіхафізічнага развіцця нават пры вялікім жаданні мог наведваць заняткі ў аб’яднаннях па інтарэсах. Наколькі змянілася такая сітуацыя? Ці прыйшлі на дапамогу сучасныя тэхналогіі?
— Апошнім часам, акрамя традыцыйнай вочнай формы навучання, вялікую папулярнасць набывае завочнае або дыстанцыйнае навучанне. Яно спалучае ў сабе элементы саманавучання і вочнага навучання. У якасці прыкладу можна прывесці Рэспубліканскую школу актыву юных лесаводаў, Рэспубліканскую вочна-завочную школу па біялогіі, Рэспубліканскую вочна-завочную школу па геаграфіі, фларыстычную кампанію “Поспех”. Кожны рэгіён краіны мае свае адметныя асаблівасці, магчымасці і шырока выкарыстоўвае іх у рабоце з навучэнцамі.
— Каб сістэма дадатковай адукацыі эфектыўна функцыянавала, у ёй павінны працаваць высокакваліфікаваныя спецыялісты. Ці кожны чалавек з дыпломам настаўніка можа працаваць педагогам дадатковай адукацыі?
— У адпаведнасці з кваліфікацыйнай характарыстыкай “педагога дадатковай адукацыі”, ён павінен, акрамя ведаў па профілі дадатковай адукацыі, валодаць псіхолага-педагагічнымі ведамі, сучаснымі адукацыйнымі тэхналогіямі, іншымі ведамі і навыкамі, якія дазволяць яму вучыць і выхоўваць дзяцей і моладзь. Наяўнасць у назве прафесіі слова “педагог” мае на ўвазе педагагічную падрыхтоўку. З дыпломам настаўніка можна працаваць педагогам дадатковай адукацыі.
— Якая існуе сістэма павышэння кваліфікацыі педагогаў дадатковай адукацыі?
— Значная частка педагогаў дадатковай адукацыі не мае педагагічнай спецыяльнасці, з’яўляецца педагогамі па статусе без педагагічнага дыплома (пры наяўнасці дыплома інжынера-тэхнолага, дызайнера, інжынера-канструктара і інш.). Такім супрацоўнікам прадастаўляецца магчымасць атрымаць педагагічную адукацыю. Напрыклад, у верасні 2014 года ў Акадэміі паслядыпломнай адукацыі плануецца адкрыць перападрыхтоўку на ўзроўні вышэйшай адукацыі па спецыяльнасці “Педагогіка дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі” з прысваеннем кваліфікацыі “педагог дадатковай адукацыі” і забяспечыць, так бы мовіць, адкрыты ўваход у гэтую спецыяльнасць усім жадаючым спецыялістам сістэмы адукацыі. У арганізацыю адукацыйнага працэсу плануецца ўключыць такія ўстановы, як Нацыянальны цэнтр мастацкай творчасці дзяцей і моладзі, Мінскі дзяржаўны палац дзяцей і моладзі, Рэспубліканскі цэнтр тэхнічнай творчасці, іншыя ўстановы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, з якімі акадэмія доўгі час плённа супрацоўнічае. У перападрыхтоўцы па гэтай спецыяльнасці будуць зацікаўлены спецыялісты з вышэйшай адукацыяй, якія не маюць педагагічнага дыплома. Перападрыхтоўка па спецыяльнасці дасць ім магчымасць атрымаць другую вышэйшую адукацыю і педагагічны дыплом. Плануецца, што форма атрымання адукацыі стане вочнай. Навучанне будзе ажыццяўляцца ў шэсць этапаў: месяц адводзіцца на аўдыторныя заняткі, а месяц на працоўную дзейнасць.
— Некаторыя ўстановы дадатковай адукацыі, асабліва ў сельскай мясцовасці, нярэдка сутыкаюцца з праблемай напаўняльнасці гурткоў. Якія існуюць патрабаванні да напаўняльнасці аб’яднанняў па інтарэсах? Ці праводзіцца рэарганізацыя і аптымізацыя гурткоў?
— Напаўняльнасць аб’яднанняў па інтарэсах рэгламентавана ў нарматыўна-прававых дакументах. Гэта Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адукацыі, Палажэнне аб заснаванні дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, зацверджанае пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 25 ліпеня 2011 года за № 149. Аднак у мэтах абнаўлення і аптымізацыі дзейнасці ўстаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі ў 2013/2014 навучальным годзе рэкамендуецца арганізаваць работу аб’яднанняў па інтарэсах у колькасным складзе не менш за 15 вучняў (за выключэннем арганізацыі індывідуальных заняткаў, пры наяўнасці індывідуальнай праграмы і іншых выпадках па ўзгадненні з заснавальнікам установы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі), у сельскай мясцовасці — па рашэнні мясцовых органаў улады, але з напаўняльнасцю аб’яднання па інтарэсах не менш за 6 чалавек. Хацелася б адзначыць, што большасць аб’яднанняў па інтарэсах у гэтым годзе будзе працаваць бясплатна. Пры гэтым сёння ідзе аптымізацыя аб’яднанняў па інтарэсах шляхам скарачэння незапатрабаваных (за выключэннем уключаных у пералік сацыяльна значных праграм) і пашырэння сеткі аб’яднанняў па інтарэсах, якія дзейнічаюць на платнай аснове.
— Ці могуць у дзейнасці аб’яднанняў па інтарэсах, акрамя тыпавых, выкарыстоўвацца і аўтарскія праграмы?
— Кожны педагог дадатковай адукацыі распрацоўвае праграму пэўнага аб’яднання па інтарэсах на аснове тыпавой праграмы. Канечне, работа гурткоў можа праводзіцца, улічваючы гістарычныя, прыродныя і культурныя асаблівасці рэгіёна. І такія асаблівасці пажадана ўлічваць.
—Працягваючы рэгіянальную тэматыку, раскажыце, калі ласка, пра асаблівасці сістэмы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі ў розных куточках краіны.
— У рэгіёнах склалася пэўная сістэма работы ўстаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі па захаванні нацыянальных традыцый. Асабліва хацелася б адзначыць уклад у работу Брэсцкай вобласці, дзе стаў традыцыйным фестываль фальклорнага мастацтва “Радавод”, які праводзіцца ў мэтах выхавання дзяцей і моладзі на традыцыях сваёй малой радзімы і сям’і. У гэтым годзе фестываль сабраў больш за 1100 удзельнікаў. У праграме фестывалю — гучанне старадаўніх музычных інструментаў, выступленне салістаў, сямейных фальклорных гуртоў, фальклорных калектываў і многае іншае. Адным з элементаў развіцця інтэлектуальнай творчасці ў краіне з’яўляецца інтэлектуальны рух. Вядома, што па стане на 1 студзеня 2013 года ў Рэспубліцы Беларусь арганізавана ўдзельнічае ў турнірах больш за 450 каманд школьнікаў і каля 80 каманд студэнтаў — усяго больш за тры тысячы чалавек ва ўзросце ад 14 да 25 гадоў. У Віцебскім рэгіёне цікавы і эфектыўны вопыт супрацоўніцтва ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі і ўстаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі ў галіне экалогіі. Праводзяцца сумесныя акцыі, конкурсы, экалагічныя лагеры, даследчая дзейнасць. За навучальны год удзельнікамі мерапрыемстваў сталі больш за 30 тысяч навучэнцаў. Хацелася б адзначыць вялікі вопыт у развіцці інтэлектуальнага руху Гомельшчыны. Актыўна працуе аб’яднанне “Школа маладога літаратара”. Склалася пэўная сістэма работы ўстаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі па выяўленні і падтрымцы адоранай і таленавітай моладзі. У гэтым напрамку сістэмна працуе Магілёўскі рэгіён. Вырашэнне задач, звязаных з фінансавай адукаванасцю навучэнцаў, сацыяльнай адаптацыяй дзяцей, засваеннем імі базавых агульначалавечых каштоўнасцей, фарміраваннем адказнасці за сваё жыццё, з’яўляецца, несумненна, актуальным. Цікавы вопыт работы ў гэтым напрамку Мінскай вобласці. Так, на базе Маладзечанскага цэнтра творчасці дзяцей і моладзі створана і паспяхова працуе бізнес-кампанія вучняў “Поспех”. Гэты вопыт навучання эканамічнай пісьменнасці адзначаны міністэрствам і рэкамендаваны для ўкаранення. Варта адзначыць работу па эканамічнай адукацыі дзяцей і моладзі ў сталіцы, дзе ў Мінскім дзяржаўным палацы дзяцей і моладзі рэалізуюцца праграмы аб’яднанняў, якія ўтрымліваюць асноўныя блокі па такіх напрамках, як эканоміка і камп’ютарная пісьменнасць. У цяперашні час гэты вопыт вельмі важны ў выхаванні будучых беражлівых і руплівых гаспадароў краіны. Асобна трэба сказаць і пра работу Віцебскай вобласці па падрыхтоўцы і распрацоўцы сучаснага праграмна-метадычнага забеспячэння ў рамках інавацыйнага рэспубліканскага праекта, зацверджанага Міністэрствам адукацыі.
— Кожны навучэнец пасля заканчэння ўстановы адукацыі атрымлівае адпаведнае пасведчанне. Ці існуе падобная практыка ў дачыненні да ўстаноў дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі?
— Пасведчанне аб дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі будуць выдаваць тым навучэнцам, якія прайшлі змест адукацыйнай праграмы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі з вывучэннем вучэбных прадметаў, дысцыплін, адукацыйных галін, тэм на павышаным узроўні. Міністэрствам адукацыі рэкамендавана ў 2013/2014 навучальным годзе прыступіць да рэалізацыі праграм аб’яднанняў па інтарэсах з павышаным узроўнем вывучэння адукацыйных галін па профілях.
— І апошняе, можа, крыху і банальнае пытанне. Сістэма дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі — гэта…
— Як ужо адзначалася ў нашай гутарцы, гэта — своеасаблівы небасхіл, на якім кожны год з’яўляюцца новыя зоркі.