Шосты дзень Інтэрнэт-версія выхаваўчага дадатку да "Настаўніцкай газеты"
Каб дасягнуць жыццёвых вяршынь і стаць высакакласным спецыялістам, не абавязкова вучыцца ў школе, потым ва ўніверсітэце, затым удасканальваць прафесійнае майстэрства на працоўным месцы. Усё можна зрабіць значна раней, яшчэ ў дзіцячым узросце, напрыклад, падчас заняткаў у гуртку “Юныя скалалазы”, што дзейнічае на базе Рэспубліканскага цэнтра турызму і краязнаўства. Яго юныя ўдзельнікі дасягаюць такіх вяршынь, куды не кожны дарослы зможа забрацца.
Дзіцячыя забаўкі
Чым-чым, а прыродным багаццем мы, беларусы, дакладна не абдзелены. Бясконцыя лясы з птушыным і жывёльным царствам — калі ласка; паўнаводныя рэкі і азёры, дзе плаваюць шматкілаграмовыя шчупакі і ляшчы, водзяцца пудовыя самы, — таксама ёсць. Здаецца, чаго яшчэ не хапае для жыцця ў гармоніі з прыродай і цудоўнага адпачынку? “Мора і гор”, — адкажуць многія нашы землякі і будуць мець рацыю.
Тут ёсць тры выйсці. Па-першае, пра марскі прыбой і непаўторную прыгажосць горных вяршынь можна толькі марыць, па-другое, купіць білет на цягнік або самалёт і ператварыць мары ў рэальнасць і, у рэшце рэшт, можна стварыць мора і горы ў сябе на радзіме. Менавіта трэці пункт у свой час выбралі супрацоўнікі Рэспубліканскага цэнтра турызму і краязнаўства, абсталяваўшы на базе ўстановы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі сучасны скаладром. Канечне, заснежанымі горнымі вяршынямі ў будынку цэнтра наўрад ці палюбуешся, аднак стаць сапраўдным альпіністам, якому пакарыцца любая вяршыня, тут можна дакладна.
— Пачынаць асваенне тэхнікі скалалажання лепш за ўсё ў дзіцячым узросце. Толькі тады падчас шматгадовых трэніровак можна дасягнуць выдатных вынікаў, — лічыць кіраўнік гуртка Іна Юр’еўна Максіменя.
Гэтыя словы пацвярджаюцца ўласным жыццёвым, а дакладней сямейным вопытам Іны Юр’еўны. Асабліва мая суразмоўца ганарыцца сваімі сынамі. Першую вяршыню яны пакарылі яшчэ ў маленстве на спецыяльна абсталяваным у кватэры міні-скаладроме. Потым былі 7 метраў, 15, а далей — колькі душа пажадае і на колькі хопіць вопыту і ўласных сіл. Так паступова метр за метрам, вяршыня за вяршыняй старэйшы сын дасягнуў адной з галоўных сваіх жыццёвых вяршынь — стаў членам зборнай краіны па скалалажанні.
Чым раней, тым лепш… Менавіта так лічыць Іна Юр’еўна наконт мінімальнага ўзросту, з якога дзецям можна пачынаць раскрываць сакрэты скалалажання. Аднак найбольш аптымальны варыянт — гадоў шэсць. З гэтым цяжка не пагадзіцца. Дастаткова ўзгадаць сваё дзяцінства. Не ведаю, як дзяўчынкі, а мы, хлопчыкі, у свой час аблазілі ўсе дрэвы, што раслі ў двары нашай 5-павярхоўкі. Дасягалі мы ўзроўню і другога, і нават трэцяга паверха. Прычым рабілі гэта без усялякай страхоўкі, не ведаючы сакрэтаў ні траверснага, ні болдрынгавага лажання. Аднак думаю, калі б мы ў свой час змаглі асвоіць тэорыю скалалажання, то спакойна б займалі прызавыя месцы на рэспубліканскіх спаборніцтвах кшталту “Бэбі-фэсту”. 8—10 секунд (сённяшні рэкорд пакарэння 7-метровага скаладрома юнымі скалалазамі), думаю, мы б пераадолелі за секунд 6-7 дакладна. Шкада, канечне, што ў пачатку 90-х у нашым маленькім райцэнтры не было гуртка скалалажання. У гэтым плане сучасным навучэнцам пашчасціла.
Самы бяспечны
“А раптам сарвуцца?” — міжволі мільганула думка, калі назіраў за тым, як юныя скалалазы рыхтаваліся пакараць 7-метровы скаладром.
— Не сарвуцца, — нібыта прачытала мае думкі Іна Юр’еўна. — Баяцца тут няма чаго, бо скалалажанне — адзін з самых бяспечных відаў спорту. Паглядзіце, якія ў нас вялікія маты, плюс страхоўка, якой абавязкова карыстаюцца дзеці. Калі ўмееш правільна групавацца, то скачы хоць са столі — нічога з табой не здарыцца. А ўсе страхі, якія апаноўваць бацькоў на першых занятках, развейваюцца пасля азнаямляльнай інструкцыі.
Нядзіўна, што скалалажанне паступова набывае папулярнасць, і ўжо многія нашы землякі, нягледзячы на тое, што Беларусь не горная краіна, не ўяўляюць свайго вольнага часу без пакарэння вяршынь. Адна з галоўных прычын папулярнасці заключаецца ў тым, што скалалажанне — гэта не толькі своеасаблівая рамантыка. Гэты від спорту садзейнічае ўмацаванню ў дзяцей усіх груп мышцаў, дазваляе падтрымліваць фізічную форму ў належным стане. Многія бацькі запісваюць дзяцей у адпаведныя гурткі па рэкамендацыі медыцынскіх работнікаў.
— Калі чалавек залазіць на сценку, то ў яго адначасова працуюць мышцы рук, ног, дэльтападобныя мышцы, мышцы спіны, якія з’яўляюцца гарсэтнымі і трымаюць пазваночнік у патрэбным становішчы. Такім чынам, скалалажанне садзейнічае фарміраванню правільнай паставы. Удасканальвае яно і каардынацыю рухаў, бо дзіцяці неабходна на абмежаванай плошчы паверхні як мага хутчэй правільна згрупавацца і такім чынам дасягнуць пастаўленай трэнерам мэты, — адзначыла Іна Юр’еўна.
Галоўнае — гульня
Нягледзячы на сваю актыўнасць, не кожны малодшы школьнік паспяхова спасцігае сакрэты скалалажання. Галоўная прычына — хуткая стамляльнасць дзяцей, іх няўпэўненасць у сваіх сілах. Выхад з такой сітуацыі — правядзенне заняткаў у гульнявой форме, на што і робіць упор у сваёй рабоце Іна Юр’еўна. Хаця і тут у старонняга чалавека можа ўзнікнуць справядлівае пытанне: “Якія гульні на вышыні? Тут жа толькі і трэба думаць, каб не спатыкнуцца і не сарвацца”. Усе сумненні развейваюцца, калі бачыш страхоўку. Дзякуючы ёй на сценцы можна гуляць, напрыклад, з мячом “у выбівалы” і нават ствараць сапраўдныя творы выяўленчага мастацтва. Менавіта выкананне такіх заданняў малодшымі школьнікамі з’яўляецца галоўнай мэтай дзейнасці гуртка. Гонка за медалямі і дыпломамі — таксама важна, аднак у дзяцей найважней развіваць фізічныя і творчыя здольнасці.
— Напрыклад, простае заданне, накіраванае на статычную вынослівасць, дзецям падаецца сумнай справай. У іх раптоўна пачынаюць то рукі ныць, то ў целе калоць. Але калі ім даеш фарбы або алоўкі і прапаноўваеш на вышыні трох метраў намаляваць горныя вяршыні, за якія хаваецца вечаровае сонца, то яны раптоўна забываюць пра сваю стомленасць. Пра яе ўзгадваюць толькі на зямлі, калі паказваюць адно аднаму свае маленькія шэдэўры. Педагагічныя хітрасці даводзіцца прымяняць і падчас адпрацоўкі пэўных элементаў на шведскай сценцы. Напрыклад, каб праверыць расцяжку, прапаноўваем навучэнцам не проста сесці на шпагат, а дацягнуцца рукой да перакладзіны, пазначанай чырвонай стужкай, а ножку пакласці на перакладзіну з сіняй стужкай. Галоўнае — гульня. Такая форма заняткаў, нягледзячы на тое, што скалалажанне — адзінаасобны від спорту, дапамагае выхоўваць у дзяцей і камандныя якасці, — дзеліцца педагог.
Ад смайліка да чалавека-павука
Да больш актыўных заняткаў дзяцей падштурхоўваюць і пэўныя ўзнагароды. Гэта не медалі, не дыпломы і нават не граматы, а… налепкі, якія для 6-7-гадовых хлопчыкаў і дзяўчынак з’яўляюцца своеасаблівым стымулам, ацэначным балам і сведчаць пра ўзровень майстэрства. Самыя ўмелыя скалалазы атрымліваюць налепкі з выявай чалавека-павука. Яшчарка сведчыць пра тое, што гуртковец лазіць не так добра, як чалавек-павук, аднак лепш, чым павучок. За імкненне да высокіх вынікаў, жаданне самаўдасканальвацца дзеці атрымліваюць самую простую ўзнагароду — звычайны смайлік.
Налепкі — налепкамі, аднак найлепшым паказчыкам узроўню майстэрства юных скалалазаў з’яўляюцца вынікі іх удзелу ў рэспубліканскіх спаборніцтвах, а таксама ў фестывалі “Бэбі-фэст”. Рэспубліканскія спаборніцтвы для навучэнцаў сярэдняга звяна ўключаюць этапы на хуткасць і складанасць, а вось “Бэбі-фэст” для малодшых школьнікаў — толькі болдрынгавае лажанне. Найбольш відовішчным этапам папулярнага фестывалю, з’яўляецца бег па сценках. Спаборніцтвы набылі міжнародны ўзровень, паколькі, акрамя беларускіх каманд, удзел у іх прымаюць і навучэнцы з Літвы і Смаленскай вобласці Расіі.
— Праводзіць “Бэбі-фэст” мы вырашылі невыпадкова, паколькі ўдзельнічаць у спаборніцтвах, што праходзяць пад эгідай Міністэрства спорту і турызму, навучэнцы могуць толькі пачынаючы з 11-гадовага ўзросту, а вось у малодшых школьнікаў праявіць свае здольнасці, абараніць гонар сваёй каманды, рэгіёна шансу не было. Цяпер гэтая недарэчнасць выпраўлена. Спадзяёмся, што “Бэбі-фэст” стане больш папулярным, пашырыцца геаграфія яго ўдзельнікаў і, акрамя беларускіх каманд, навучэнцаў з Літвы і Смаленскай вобласці Расіі, мы, напрыклад, сустрэнем у найбліжэйшыя гады нашых сяброў з Латвіі, Украіны або Польшчы, іншых рэгіёнаў Расійскай Федэрацыі, — адзначыла Іна Юр’еўна.
Сённяшнім бацькам няпроста выбраць для свайго нашчадка гурток, заняткі ў якім садзейнічалі б не толькі фізічнаму і інтэлектуальнаму развіццю дзіцяці, але і былі цікавымі навучэнцу. У цэнтрах дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі дзейнічаюць сотні аб’яднанняў па інтарэсах, і спыніць свой пошук на найбольш аптымальным варыянце сапраўды складана. Аднак дастаткова ўзгадаць сваё дзяцінства, сваё жаданне залезці як мага вышэй, і тады правільны выбар будзе відавочным.