Калі карцінкі ажываюць…

Нам часта ў дзяцінстве дарослыя раілі радавацца яркім школьным будням і не спяшацца сталець, укладваючы сутнасць дарослага жыцця ў кароткае “дом — работа — дом”. Але нямногія верылі, што так будзе. Сапраўды, калі вырастаеш, калі з’яўляецца свая сям’я і з ёй — мільён новых абавязкаў, часу для свята амаль не застаецца. Не застаецца часу і на свае творчыя захапленні. Але ёсць сярод нас тыя, хто знайшоў спосаб спалучыць дарослае жыццё з юнацкай непасрэднасцю.

Фестывальная гісторыя

Касплэй збірае аднадумцаў і дае магчымасць весела правесці час. Ён дазваляе праявіць сябе ў любой з выбраных граняў: некаму хочацца паказаць сябе ў якасці акцёра, некаму — як дызайнера, швачку, грымёра, фатографа. Гэта сучаснае і цікавае хобі, што аб’ядноўвае людзей, якія хочуць ажывіць любімых персанажаў. Касплэеры, крафтары, швачкі, справаздачы з фестываляў, бэкстэйджы і вынік фотасесій, пасты з працэсам стварэння касцюмаў — усё гэта пад адным крылом!

Афіцыйна гісторыя беларускага касплэя пачалася з 2006 года, з першага фестывалю “Хіган”, які правёў Цэнтр дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі “Эўрыка” Мінска. Само слова “касплэер” тады толькі-толькі ўваходзіла ва ўжытак, хаця ў суседняй Расіі ўжо існавалі фестывалі, прысвечаныя анімэ, напрыклад, найстарэйшы ў СНД анімэ-фестываль у Варонежы, які ўпершыню прайшоў у 2000 годзе. Таму ў “Эўрыцы” чакалі максімум некалькі дзясяткаў удзельнікаў, а прыйшло каля 200 касплэераў і з паўтысячы гледачоў.

Такую колькасць людзей “Эўрыка” змясціць у сябе не магла, таму паказ быў і на вуліцы. Той фестывальны дзень, калі па каву з пірожнымі ў суседнія магазіны хадзілі зомбі, пірамідагаловы, медсястра з серыі гульняў Silent Hill, прадаўцы суседніх магазінаў запомнілі надоўга.

Сёння “Хіган” — гэта маштабнае культурна-відовішчнае мерапрыемства, прысвечанае сучаснай усходнеазіяцкай культуры (Японіі, Карэі, Кітая), якое збірае больш за 1000 удзельнікаў і больш за 1500 гледачоў штогод. (У перакла­дзе з японскай “хіган” азначае “раўнадзенства”, змену лета і восені, а алегарычна — змену традыцыйнай і сучаснай культур.) Тысячы людзей прыходзяць цяпер і на UNICON, які займае велізарныя пляцоўкі і ладзіцца па 3 дні. Гэта буйны фэст фэнтэзі, кіно і анімацыі, коміксаў і камп’ютарных гульняў, які ўключае ў сябе тэматычныя выставы, сцэнічнае шоу і суправаджальныя майстар-класы, прэзентацыі і творчыя сустрэчы з удзелам запрошаных гасцей. У 2015 годзе ў Гомелі ўпершыню прайшоў FreeTime-Fest. Цяпер гэта штогадовы мультыфандомны фестываль, арганізаваны анімэ- супольнасцю FreeTime-Clan. З 2017 года ў Мінску ладзіцца WEBcon — штогадовы фандомны фестываль сучаснай заходняй і ўсходняй мала­дзёжнай культуры. За межамі Беларусі паказаць сябе ў касплэераў яшчэ больш магчымасцей.

З мастацкім акцэнтам

Юльяне Сітнік, якая хоць і працуе мастаком-афарміцелем у сталічным Цэнтры дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі “Кантакт”, усё ж творчага праяўлення на рабоце мала. Здавалася б, знайсці занятак па душы ў “Кантакце” — не праблема. “Усе кірункі цэнтра паасобку для мяне вузка і дробна. Толькі касплэй ставіць перада мной мультызадачы, бо сумяшчае ў сабе і тэатр, і шыццё, і адыгрышы роляў, і работу з музыкай, і напісанне сцэнарыяў, і пастаноўку дэфіле, і шмат чаго яшчэ”, — тлумачыць Юльяна.

З таго часу, як у 2013 годзе дзяўчына з сяброўкай трапіла на першы ў сваім жыцці фестываль і “захварэла” на касплэй, яна больш не прапусціла ніводнага фэсту ні ў Беларусі, ні ў суседняй Расіі, і рэдка які прайшоў для яе без узнагарод. Для выступленняў яна стварыла больш за 40 касцюмаў! Кожны год яны сярод лепшых. Толькі ўзнагарод за абсалютную перамогу ў яе скарбонцы больш за 10. Яе разам з сяброўкай Хрысцінай, з якой яна часта выступае ў пары, ведаюць касплэеры Беларусі і краін-суседак як чалавека, якому паддаліся вышыні такіх фестываляў, як “Хіган”, “Аніматрыкс”, FreeTime-Fest, Anicon, Webcon, Oni no Yoru, Ichiharu, Rara avis, “Усход XIII.by”, Noar.

Сакрэт Юльяны ў тым, што яна не проста стварае крафт — касцюмы для герояў, яна ўжываецца ў свае ролі. “Выбіраючы героя, трэба браць пад увагу фізічнае падабенства, у ідэале — і эмацыянальнае, бо шчыра сыграная роля заўсёды плюс”, — дзеліцца сакрэтамі майстэрства Юльяна. — Павінен быць цікавым, відовішчным крафт: калі даспехі, то шыкоўныя, рэалістычныя, калі сукенка, то вытанчаная, расшытая камянямі”.

Калі абыходзіцца з сукенкамі, карункамі выпускніцы мастацкай школы, а потым — акадэміі мастацтваў было прывычна, то абыхо­дзіцца з мужчынскім інструментам накшталт лобзікаў, піл па метале і інш. прыйшлося вучыцца. Сваю дапамогу Юльяне прапанаваў тата. Ён займаецца прафесійным рамонтам кватэр, таму ўзяў на сябе апрацоўку драўніны, фанеры для вырабу зброі.

Але самапраяўленне на фэстах — толькі адзін бок жыцця дзяўчыны. Касплэй стаў часткай яе прафесіі. Яна ўсё сваё дзяцінства з дзецьмі маміных сябровак ездзіла па летніках. Цяпер яны выраслі і ўсё той жа камандай ездзяць кожнае лета па тых жа летніках, толькі ўжо ў якасці педагогаў. “Энергетык”, “На ростанях”, “Хваля”, “Зялёны бор” кожны год чакаюць сваіх важатых і асабліва педагога-арганізатара Юльяну. Толькі яна з сяброў-педагогаў касплэіць, таму заўсёды вязе з сабой адразу некалькі чамаданаў. Парыкі, лінзы, даспехі і іншы крафт дапамагае і з навучэнцамі размаўляць на адной мове, і заўсёды выклікае фурор у дзіцячых глядзельных залах падчас лагерных мерапрыемстваў. Некаторыя з яе выхаванцаў добра ведаюць касплэй-фестывалі, бываюць на іх (праўда, стварыць свой вобраз для школьніка не па кішэні, у асноўным яны гледачы), часам пазнаюць і свайго педагога-арганізатара ў вобразах.

Сямейнае хобі

Фестывальны 2013 год стаў пераломным і для 26-гадовай Стафаніі Царковай. Яна мае медыцынскую адукацыю, днём працуе мерчандайзерам у адным са сталічных магазінаў, а вечарамі чаруе на кухні. Кулінарыя, асабліва гатаванне сушы, — другое па важнасці яе хобі. А вось першае месца для яе ўжо 6 гадоў запар займае касплэй.

Па словах Стафаніі, гэта не проста ажыўленне карцінак, герояў, гэта магчымасць асвоіць розныя ўменні незалежна ад полу. Касплэй ву­чыць не толькі хлопцаў, але і дзяўчат падчас работы над рэквізітам паяць, клеіць, піліць, быць зваршчыкам, кавалём, разам з дзяўчатамі садзяцца за швейныя машынкі і хлопцы. Мама Стафаніі, калі дачка ўпершыню пасля школы, дзе шылі на ўроках працы спадніцы і фартухі, села за швейную машынку, выдыхнула: для кожнай дзяўчыны ўмець шыць — дадатковы бонус. А для каго новыя ўборы — для герояў анімэ ці камп’ютарных гульняў — маме не так важна. Наадварот, куды важнейшае тое, што дачка якраз у камп’ютарныя гульні (зрэшты, як і большасць касплэераў) не гуляе.

Стафанія хутка навучылася рабіць выкрайкі, сшываць і расшываць касцюмы, ведае, якая лапка ў швейнай машынцы для скуры, якая — для габардзіну, якая — для атласнай тканіны, можа сшыць любую сукенку і для касплэя, і для “цывілу”. “Акрамя тэхнічных уменняў, ты вучышся не саромецца, ісці на кантакт. Гэта толькі спачатку ўсе баяцца выйсці на сцэну, але напачатку добра “ле­чыць” маска. Больш за тое, ты вучышся цярпенню, бо часта на адзін касцюм ідзе некалькі месяцаў працы. Напрыклад, сваю дзевяціхвостую лісу з “Лігі легенд” я стварала ажно 4 месяцы, бо касцюм складаўся прыкладна з 500 кавалачкаў, з якіх 400 — толькі хвост. Усе дэталькі трэба было выразаць, склеіць, уставіць у іх святлодыёдную стужку і пафарбаваць”, — тлума­чыць дзяўчына.

У касплэі Стафанія знайшла і галоўнае для сябе — каханне. З мужам яна пазнаёмілася на фестывалі. Яго прапанова зрабіць парны касплэй на анімэ “Эстэтыка аблуднага героя” прынесла ім 2-е месца на “Хігане-2017”. Ужо амаль тры гады яны разам з Максімам у сваёй дамашняй імправізаванай майстэрні ствараюць крафт для новых вобразаў, а 3 месяцы назад згулялі вяселле.

Максім працуе аўтамеханікам, сур’ёзна захапляецца стылем “стымпанк”, таму трэці год запар на UNICON робіць стэнд у гэтым кірунку. Часцей касплэіць ці ўласнапрыдуманыя вобразы, ці пэўныя арты. У асноўным гэта цяжкія персанажы ў касцюмах з шасцярэнькамі, прабіркамі, металічнымі дэталямі.

“Касплэй для мяне — гэта творчае развіццё, — расказвае Максім. — Я мастак па прыродзе, люблю тэхніку, пачынаў са стварэння машын з нуля і з іх аднаўлення, таму ў касплэі я знайшоў сябе якраз у сферы стварэння немагчымага, нерэальнага. Гэта і работа з незнаёмымі для мяне матэрыяламі. Мне падабаецца прыдумваць, як зрабіць тое, што хочаш, з таго, што ёсць. Напрыклад, празрыстую ледзяную сякеру з металу ці карабель у рэальную велічыню, а над ім, быццам проста ў паветры, — вялізны дырыжабль. Я па жыцці працаваў у розных рабочых кірунках, і ўсе яны з’ядналіся ў касплэі. Тут, змешваюцца і хімія, і фізіка, і электрыка, і механіка. Потым гэта прыходзіцца дарэчы ў звычайным жыцці, напрыклад, у афармленні дэкору. Так, можна рабіць прыгожыя рэчы пад XVII стагоддзе — ад інтэр’ерных кампазіцый да гадзіннікаў — у стылі стымпанк і не траціць на гэта вялізныя сумы”.

Так касплэй аб’яднаў маладую сям’ю і пасля працоўнага дня ці тыдня дае магчымасць паглыбіцца ў свет творчасці і свята, што, яны спадзяюцца, і стане прафілактыкай сумна вядомага сямейнага быту, які і руйнуе шлюбы. Стафанія спадзяецца касплэіць да старасці і ўпэўнена, што нават з’яўленне дзяцей не паўплывае на гэта: “Амаль на ўсіх фэстах ёсць намінацыя “Дзіцячае дэфіле”, у ёй заўсёды шмат удзельнікаў, і перамогі найчасцей дастаюцца якраз дзецям. Таму мы з мужам, з нашымі сябрамі ўжо зараз уяўляем, як некалі будзем хварэць ужо за сваіх дзяцей падчас гэтага дэфіле”.

Навошта ўсё гэта трэба? Па той жа прычыне, па якой кожны з нас час ад часу любіць акунацца ў свет кніг, фільмаў і фестываляў. Бізнес, прыкладныя навукі і штодзённасць іншых прафесій забяспечваюць нам жыццё, але карнавалы, пераўвасабленні, прыгоды і рамантыка патрэбны нам, як паветра. Гэта тое, дзеля чаго мы жывём.

Святлана НІКІФАРАВА.
Фота Яўгена ЗМУШКО і Настассі Карабіла.