“Краязнаўцам трэба гучна заяўляць пра сябе, бо тое, чым мы займаемся, — аснова выхавання”

Для педагогаў-краязнаўцаў Год малой радзімы — выдатная нагода падзяліцца вопытам работы, паведаміць пра цікавыя знаходкі, выказаць думкі адносна развіцця краязнаўчай справы. Менавіта ў Год малой радзімы “Настаўніцкая газета” пачынае рубрыку “Педагогі ў краязнаўстве”. Яе героямі стануць як мэтры айчыннага краязнаўства, так і маладыя даследчыкі роднага краю. І першы суразмоўца — загадчык аддзела краязнаўства і патрыятычнага выхавання Рэспубліканскага цэнтра экалогіі і краязнаўства Аляксандра Яўгенаўна Кравец, якая без перабольшання ведае ўсіх педагогаў-краязнаўцаў краіны, усе тэндэнцыі ў сучасным краязнаўстве.

Без перабольшання, і Аляксандру Яўгенаўну веда­юць усе педагогі-краязнаўцы. Арганізацыя і правядзенне рэспубліканскіх краязнаўчых конкурсаў, акцый, семінараў, форумаў, папулярызацыя вопыту педагогаў па даследаванні роднага краю — усё гэта сфера прафесійнай адказнасці нашай гераіні і яе калег з аддзела краязнаўства і патрыятычнага выхавання РЦЭіК. “Калегі з іншых аддзелаў часта жартуюць, маўляў, колькі можна ўзвялічваць і хваліць сваіх краязнаўцаў. А я і далей буду іх узвялічваць і хваліць, — смяецца Аляксандра Яўгенаўна. — Хаця лепш сказаць так: “Буду і далей гаварыць пра краязнаўцаў шчырую праўду”. Краязнаўцы — незвычайныя, адкрытыя людзі. З імі заўсёды цікава. У іх шырокі кругагляд. Яны цікавяцца ўсімі аспектамі жыцця, а не толькі краязнаўствам. Педагогі — найбольш актыўная частка грамадства, а педагогі-края­знаўцы самыя актыўныя сярод сваіх калег. Дык чаму ж не гаварыць пра іх добрыя словы?”

Дык чаму б і самім края­знаўцам не гаварыць пра сябе добрыя словы? “Краязнаўцам трэба гучна заяўляць пра сябе, бо тое, чым мы займаемся, — аснова выхавання”, — лічыць суразмоўца. Педагогам трэба актыўней папулярыза­ваць сваю краязнаўчую работу, сваё імя. І не толькі сярод калег. А то даводзіцца чуць, што ў школах мала ўвагі ўдзяляецца вывучэнню роднага краю. “Пачакайце! Дык краязнаўчая работа, прычым вельмі актыўная, вядзецца ва ўстановах адукацыі ўжо дзесяцігоддзямі”, — заў­важае Аляксандра Яўгенаўна. Сапраўды, у краіне дзейніча­юць сотні аб’яднанняў па інтарэсах турысцка-края­знаўчага профілю, у якіх займаюцца тысячы навучэнцаў, ва ўстановах адукацыі працуюць амаль паўтары тысячы музеяў, дзе аснову экспазіцый складае мясцовы края­знаўчы матэ­рыял. Аднак гэтыя лічбы людзям не з сістэмы адукацыі амаль невядомы.

“Педагогаў, якія цікавяцца адметнасцямі малой радзімы, трэба скіра­ваць, падштурхнуць да вывучэння роднага краю, але ні ў якім выпадку не прымушаць займацца краязнаўствам”.

“Не трэба саромецца. Варта актыўней папулярыза­ваць края­знаўчую справу, вынікі сваёй дзейнасці. Як гэта зрабіць? Ды вельмі проста! Узяц­ь, напрыклад, YouTube. Няўжо складана той жа відэаролік пра малую радзіму, створаны ў рамках рэспубліканскага грама­дзянска-патрыятычнага праекта “Збяры Беларусь у сваім сэрцы”, размясціць на папулярным сайце? Ніхто не гаворыць, што ён за дзень адразу збярэ тысячы лайкаў і праглядаў. Аднак хаця б першы крок будзе зроблены. Дарэчы, калі ролік дынамічны, пазнавальны, прафесійна зняты, то цалкам верагодна, што яго паглядзіць вялікая колькасць інтэрнэт-карыстальнікаў. Не трэба, як кажуц­ь, варыцца ў сваім саку. Свае набыткі, веды пра малую радзіму неабходна актыўней папулярызаваць не толькі сярод калег, вучняў, але і сярод іх бацькоў, землякоў, расказ­ваць пра родную зямлю, родную Беларусь усяму свету”, — лічыць Аляксандра Яўгенаўна.

Большасць краязнаўцаў краіны — педагогі. Гэты факт бясспрэчны і ён невыпадковы. Жаданне ведаць свой край, на думку Аляксандры Яўгенаўны, павінна быць у кожнага свядомага чалавека. Аднак грунтоўна вывучаць малую радзіму можа не кожны. Што­дзённыя клопаты гасяць гэтую цікавасц­ь, пера­шкаджаюць сур’ёзна займацца краязнаў­ствам. У педагогаў для такой дзейнасці больш магчымасцей. Наколькі эфектыўна гэтыя магчымасці будуць рэалізоўвацца, залежыць ад адміністрацыі ўстановы.

“Краязнаўства — гэта пастаянны рух, пастаяннае самаўдасканальванне. Яшчэ ніводны краязнаўца не сказаў, што пра малую радзіму ён усё даведаўся, таму яе ўжо нецікава выву­чаць. Заўсёды знахо­дзіцца нешта новае”.

“Педагогаў, якія цікавяцца адметнасцямі малой радзімы, трэба скіраваць, падштурх­нуць да вывучэння роднага краю, але ні ў якім выпадку не прымушаць займацца края­знаўствам. Краязнаўчыя акцыі, конкурсы, праекты якраз даюць настаўнікам цудоўную магчымасць дзяліцца сваімі набыткамі. Я, напрыклад, настаўніца і цікаўлюся радаводам, ведаю шмат фактаў пра сваіх продкаў, аднак калі ў мяне няма нагоды скласці радавод, то я гэта і не раблю. А калі б мне прапанавалі паў­дзельнічаць у адпаведным краязнаўчым конкурсе, абараніць тым самым гонар школы на раённым, абласным і, магчыма, рэспубліканскім узроўні, то чаму б не? Калі магчымасць паўдзельнічаць у конкурсе супадае з тваім жаданнем, будзе плён”, — па­дзялілася А.Я.Кравец.

Для развіцця краязнаўчай справы вельмі важна падтрымліваць педагогаў. Выдатна, калі гэта матэрыяльнае заахвочванне. Аднак не менш важна ска­заць добрае слова ці хаця б проста не замінаць рабіць сваю справу. Развіццё школьнага краязнаўства падтрымліваецца з боку Міністэрства адукацыі, іншых міністэрстваў і ведамстваў, з боку органаў мясцовай улады. Пацвярджаюць гэта, напрыклад, рэспубліканскія края­знаўчыя форумы. Яны заўсёды праводзяцца на высокім узроўні, ладзяцца або ў ратушах, або ў іншых велічных гістарычных будынках і абавязкова з удзелам прадстаўнікоў міністэрстваў, кіраўніцтва абласных або раённых выканаўчых камітэтаў. Робіцца ўсё магчымае, каб педагогі-краязнаўцы адчувалі клопат пра сябе, важнасць сваёй справы.

“Для развіцця краязнаўчай справы вельмі важна падтрымліваць педагогаў. Выдатна, калі гэта матэрыяльнае заахвочванне. Аднак не менш важна сказаць добрае слова ці хаця б проста не замінаць рабіць сваю справу”.

Краязнаўству падуладны ўсе ўзросты. Да вывучэння роднага краю далучаецца шмат актыўнай, крэатыўнай мола­дзі. Аднак і педагогі старэйшага пакалення не ўступаюць маладым калегам ні ў актыўнасці, ні ў крэатыўнасці. Старэйшыя вучацца ў малодшых, малодшыя пераймаюць вопыт старэйшых калег. Наогул, краязнаў­ства — гэта пастаянны рух, пастаяннае самаўдасканальванне. Яшчэ ніводны краязнаўца не сказаў, што пра малую радзіму ён усё даведаўся, таму яе ўжо нецікава вывучаць. Заўсёды знахо­дзіцца нешта новае, потым яшчэ новае і яшчэ. Краязнаўчыя конкурсы, акцыі, праекты — цудоўная магчымасць падзяліцца вынікамі пошукаў.

“У краіне створана эфектыўная сістэма школьнай края­знаўчай работы, радзімазнаў­ства. Вывучэнне настаўнікамі і вучнямі малой радзімы вялося і ў савецкі час, аднак найбольш эфектыўна пачалося ў 1992 го­дзе са старту Усебеларускай турысцка-краязнаўчай экспедыцыі навучэнцаў “Наш край”. У 2006 годзе па ініцыятыве Аляксандра Міхайлавіча Радзькова пачалася рэспубліканская акцыя навучэнскай моладзі “Жыву ў Беларусі і тым ганаруся”. Сёння яе працягам стала акцыя “Я гэты край Ра­дзімаю заву”. Сутнасць названых акцый не мяняецца: яны накіраваны на вывучэнне малой радзімы, папулярызацыю ведаў пра яе. Іншым становіцца толькі ўнутранае напаўненне, якое адпавядае сучасным патрабаванням, сучаснаму жыццю. Актуальнымі застаюцца конкурсы экскурсаводаў, у гадавіну вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў право­дзяцца конкурсы музеяў баявой славы, працягваецца вывучэнне духоўнай спадчыны, легенд і паданняў, тапанімікі роднага краю. Наперадзе нас чакае цікавы рэспубліканскі конкурс на лепшую краязнаўчую знаходку. Будзе працягвацца практыка сустрэч нашых краязнаўцаў, кіраўнікоў музеяў на форумах, семінарах. Як бачым, сумаваць няма калі”, — паведаміла Аляксандра Яўгенаўна.

“Краязнаўцы — незвычайныя, адкрытыя людзі. З імі заўсёды цікава. У іх шырокі кругагляд. Яны цікавяцца ўсі­мі аспектамі жыцця, а не толькі края­знаўствам”.

Краязнаўцы і не суму­юць. Яны жыццярадасныя людзі, таварыскія, ахвотна дзеляцца сваёй любоўю да роднага краю. А яшчэ гэта людзі шырокага кругагляду, таму што края­знаўства не толькі гісторыя або геаграфія. Каб цудоўна ведаць родны край, неабходна цікавіцца і яго культурай, і эканомікай, і біялагічнай разнастайнасцю. Нядзіўна, што сярод педагогаў-краязнаўцаў шмат не толькі гісторыкаў і географаў, але і філолагаў, фізікаў, астраномаў, матэматыкаў, біёлагаў. Так што ў рубрыцы “Педагогі ў края­знаўстве” нас чакае шмат цікавых сустрэч і гутарак.

Ігар ГРЭЧКА.
Фота аўтара.